Συναλλακτική Ανάλυση (ΣΑ) Θεωρία Προσωπικότητας και Συμπεριφοράς
Η Συναλλακτική Ανάλυση δημιουργήθηκε από τον Eric Berne – έναν Καναδό ψυχίατρο – για να εξηγήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Η θεωρία βασίζεται στις ιδέες του Φρόιντ αλλά είναι σαφώς διαφορετική. Ο Berne πίστευε ότι η κατανόηση για την προσωπικότητα του θεραπευόμενου θα μπορούσε να ανακαλυφθεί καλύτερα με την ανάλυση των κοινωνικών συναλλαγών του.
Οι πιο σημαντικές παραδοχές της ΣA είναι
- Όλοι οι άνθρωποι είναι ΟΚ (Εντάξει)
- Όλοι μπορούν να σκεφτούν
- Ο καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αποφασίζει για το πεπρωμένο του και μπορεί να αλλάξει κάποια απόφαση που πήρε στο παρελθόν.
Τι είναι η Συναλλαγή;
Μια συναλλαγή είναι η θεμελιώδης μονάδα της κοινωνικής επαφής. Αυτό σημαίνει ότι μια συγκεκριμένη συμπεριφορά, ακολουθεί ένα ερέθισμα. Εάν δύο ή περισσότεροι άνθρωποι συναντηθούν, τελικά ένας από αυτούς θα μιλήσει ή θα δώσει κάποια άλλη ένδειξη αναγνώρισης της παρουσίας του άλλου. Το άλλο πρόσωπο στη συνέχεια θα πει ή θα κάνει κάτι το οποίο σχετίζεται κατά κάποιο τρόπο με το ερέθισμα.
Ο Berne κατάλαβε ότι υπάρχουν τρεις ξεχωριστές συμπεριφορές σε όλους τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι αλλάζουν από τη μια συμπεριφορά στην άλλη κατά τη διάρκεια των συναλλαγών τους. Αυτή η αλλαγή μπορεί εύκολα να παρατηρηθεί από τους τρόπους, τις εμφανίσεις, τις λέξεις, τις χειρονομίες και τους τόνους.
Οι τρεις ξεχωριστές καταστάσεις που ονομάζονται Συμπεριφορές , και είναι η συμπεριφορά του Γονέα, η συμπεριφορά του Ενήλικα και η συμπεριφορά του Παιδιού.
Η συμπεριφορά του Γονέα παράγεται από την αναπαραγωγή εγγραφών στον εγκέφαλο των αναμφισβήτητων ή επιβαλλόμενων εξωτερικών γεγονότων που αντιλαμβάνεται το άτομο πριν από την κοινωνική του ανάπτυξη. Αυτή η συμπεριφορά αποτελείται από ΟΧΙ, ΜΗΝ, ΠΩΣ ΝΑ. Με άλλα λόγια, αυτή η συμπεριφορά αποτελείται από τις «διδαχθείσες – έννοιες» της ζωής.
Η συμπεριφορά του Παιδιού είναι η απάντηση που το μικρό άτομο παρήγαγε σε αυτό που είδε, άκουσε, αισθάνθηκε και κατανόησε. Με άλλα λόγια, αυτή η συμπεριφορά μπορεί να θεωρηθεί η συλλογή των «αισθανόμενων εννοιών» της ζωής.
Η συμπεριφορά του Ενήλικα εκπληρώνει το καθήκον ενημέρωσης τόσο των δεδομένων του Παιδιού όσο και των δεδομένων του Γονέα με συνεχή επιθεώρηση αυτών των δεδομένων σε σύγκριση με την αληθινή πραγματικότητα.
Για να συνοψίσουμε:
Κατά την Συναλλακτική Ανάλυση κάθε επικοινωνιακό συμβάν ονομάζεται Συναλλαγή δηλ. ανταλλαγή κάθε λεκτικού και μη λεκτικού μηνύματος μεταξύ τουλάχιστον δύο ατόμων.
Το χαρακτηριστικό είναι η αμοιβαία αλληλεπίδραση στη συμπεριφορά των ατόμων.
Η ανάλυση των συναλλαγών μπορεί να οδηγήσει στη συνειδητοποίηση της ψυχολογικής κατάστασης που βρίσκεται κάθε φορά το άτομο.
Ψυχολογικές Καταστάσεις
Με τον όρο "ψυχολογικές καταστάσεις" εννοεί τους τομείς της βασικής δομής της προσωπικότητας οι οποίοι είναι συγκεκριμένα σύνολα από παρατηρήσιμα στοιχεία συνδεδεμένα με συγκεκριμένες εσωτερικές δομές συναισθημάτων σκέψεων και συμπεριφορών.
Αυτοί οι τομείς είναι:
Γ : Ο ΓΟΝΕΑΣ : Διδαγμένη αντίληψη ζωής - ηθική μέσω γονέων. Είναι το σύνολο των καταγραφών που το άτομο έχει αποδεχτεί από πρόσωπα κύρους - κυρίως κατά τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής του - και εκφράζεται με μια στάση προκατάληψης, προστασίας προς τους άλλους ή κριτικής, ανάλογα με τα μηνύματα που έχει πάρει.
Οι υποκατηγορίες του Γονέα είναι:
ΣΤΟΡΓΙΚΟΣ : Φροντίζει τους άλλους, είναι υπερβολικά επιεικής, ακούει και προσέχει, ενθαρρύνει, υποστηρίζει, προστατεύει, παρηγορεί.
ΠΡΟΚΑΤΕΙΛΗΜΜΕΝΟΣ : Επιβάλλει "πρέπει", δίνει ανεξέλεγκτες αιτιολογήσεις.
ΕΠΙΚΡΙΤΙΚΟΣ : Κάνει αρνητικές παρατηρήσεις, οδηγεί, κατευθύνει, επιτρέπει, απαγορεύει, τιμωρεί.
Ε : ΕΝΗΛΙΚΑΣ : Συλλογιστική αντίληψη ζωής. Είναι η έδρα της ορθολογικής σκέψης, της λογικής και της γνώσης. Αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα, συλλέγει, επεξεργάζεται και μετά σχηματίζει τις πληροφορίες, λειτουργεί οργανωμένα, προσαρμοστικά, υπολογίζει πιθανότητες, αξιολογεί. Είναι ο ρυθμιστής της ισορροπίας ανάμεσα στις πιέσεις του γονέα και του παιδιού.
Οι υποκατηγορίες του Ενήλικα είναι:
ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΣ : ειλικρινής, ανοικτός, δεν παρελθοντολογεί, αντιμετωπίζει υπεύθυνα το "τώρα".
ΗΘΙΚΟΣ : αναλαμβάνει ευθύνες, παίρνει αποφάσεις, τηρεί τους κανόνες.
ΛΟΓΙΚΟΣ : συλλέγει δεδομένα, επεξηγεί, εκθέτει γεγονότα, αποδεικνύει, εξηγεί.
Π : ΠΑΙΔΙ : Αισθητική αντίληψη ζωής. Αναφέρεται σε εσωτερικά γεγονότα που αποτελούνται από αντιδράσεις και θέσεις που το άτομο έπαιρνε όταν ήταν παιδί. .
Οι υποκατηγορίες του Παιδιού είναι:
ΕΛΕΥΘΕΡΟ : Κάνει ότι θέλει, εκδηλώνει συναισθήματα, αντιδρά αυθόρμητα, εγωϊστικά, γκρινιάρικα, ευκίνητο-ευέλικτο.
ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΟ : Υποχωρητικό, ενεργεί σύμφωνα με τις προσδοκίες των άλλων, δειλό, ντροπαλό, φοβισμένο, κάνει πάντα ότι του λένε.
ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΟ: Ανυποχώρητο, ενάντια στις προσδοκίες των άλλων, χωρίς αίσθηση του κινδύνου, χωρίς καμία αίσθηση ντροπής, χωρίς αυτοέλεγχο, μόνιμος αντιρρησίας, αντιδραστικός-βίαιος, δεν δέχεται παθητικά επιρροές, θέτει τέλος στις σχέσεις εξάρτησης.
ΜΙΚΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Σκαρφίζεται πονηριές, ξεγελάει τους άλλους, εκμεταλλεύεται καταστάσεις, κατεβάζει απίθανες ιδέες.
Σημαντική πρόταση της θεωρίας του Eric Berne, είναι το "Σενάριο Ζωής" του ατόμου, που διαμορφώνεται νωρίς στη ζωή του (6-7 ετών) και αποτελείται από τους σκοπούς της ζωής του ατόμου, τη γνώμη του για τον κόσμο και τις προσπάθειές του να υλοποιήσει τους σκοπούς αυτούς.
Όταν το άτομο δεν μπορεί με επιτυχία να υλοποιήσει το ατομικό του σενάριο ζωής παρουσιάζονται προβλήματα.
Όμως το άτομο αντί να είναι καθηλωμένο σε μια κατάσταση του εγώ μπορεί να καθορίζει το ίδιο το σχέδιο ζωής του. Μαθαίνοντας να ελευθερώνει τον Ενήλικα, παίρνοντας και τα καλά των άλλων καταστάσεων, του Γ και του Π, οργανώνει τον ψυχολογικό του χρόνο πιο εποικοδομητικά. Η προσοχή του ατόμου, επικεντρώνεται στο Εδώ και Τώρα και στην αξία του να ζει με νόημα τη ζωή του.
.png){kind=small}
.png){kind=small}
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου